وقت نماز صبح و ظهرنماز را برپادار به هنگام زوال آفتاب تا نیمه شب و همچنین قرآن فجر (نماز صبح) را، چرا که این نماز مورد توجه فرشتگان شب و روز است. ۱ - آیه زمان نمازهای واجب«اقم الصّلوة لدلوک الشّمس الی غسق اللّیل و قران الفجر انّ قران الفجر کان مشهوداً؛ نماز را از زوال خورشید تا نهایت تاریکی شب (نیمه شب) برپادار، و همچنین قرآن فجر (نماز صبح) را، چرا که قرآن فجر مورد مشاهده (فرشتگان شب و روز) است. در آیات مورد بحث به مساله نماز و توجه به خدا و نیایش می‌پردازد که عامل مؤثری برای مبارزه با شرک است و وسیله‌ای برای طرد هر گونه وسوسه شیطانی از دل و جان آدمی. آری نماز است که انسان را به یاد خدا می‌اندازد گرد و غبار گناه را از دل و جانش می‌شوید و وسوسه‌های شیطانی را طرد می‌کند. نخست می‌گوید: نماز را برپادار به هنگام زوال آفتاب تا نیمه شب و همچنین قرآن فجر (نماز صبح) را، چرا که این نماز مورد توجه فرشتگان شب و روز است. اقم الصلوة لدلوک الشمس الی غسق اللیل و قرآن الفجر ان قرآن الفجر کان مشهوداً. ۲ - زوال خورشید(دلوک شمس) به معنی زوال آفتاب از دائره نصف النهار است که وقت ظهر می‌باشد، و در اصل از ماده (دلک) به معنی مالیدن گرفته شده چرا که انسان در آن موقع بر اثر شدت تابش آفتاب چشم خود را می‌مالد و یا از دلک به معنی متمایل شدن است چرا که خورشید در این موقع از دائره نصف النهار به سمت مغرب متمایل می‌شود و یا اینکه انسان دست خود را در مقابل آفتاب حایل می‌کند، گوئی نور آن را از چشم خود کنار می‌زند و متمایل می‌سازد. به هر حال در روایتی که از منابع اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) به ما رسیده (دلوک) به همین معنی زوال خورشید تفسیر شده است در روایتی از امام صادق (علیه‌السّلام) می‌خوانیم که (عبید بن زراره) از تفسیر همین آیه از امام (علیه‌السّلام) سؤال کرد امام فرمود: (خداوند) چهار نماز بر مسلمانان واجب کرده است که آغاز آن وقت زوال شمس (ظهر) و پایان آن نیمه شب است. ۳ - نیمه شب و نماز فجرو امّا (غسق اللیل) با توجه به اینکه غسق شدت ظلمت است، و تاریکی شب در نیمه شب از هر وقت متراکم‌تر می‌باشد این کلمه روی هم رفته (نیمه شب) را می‌رساند. (قرآن) به معنی چیزی است که قرائت می‌شود و (قرآن فجر) روی هم رفته اشاره به نماز فجر است. به همین دلیل آیه فوق از آیاتی است که اشاره اجمالی به وقت نمازهای پنجگانه می‌کند و با انضمام به سایر آیات قرآن در زمینه وقت نماز و روایات فراوانی که در این رابطه وارد شده، وقت نمازهای پنجگانه دقیقاً مشخص می‌شود. البتّه توجه به این نکته لازم است که بعضی از آیات قرآن تنها اشاره به یک نماز کرده، مانند «حافظوا علی الصلوات و الصلوة الوسطی؛در انجام همه نمازها، (به خصوص) نماز وسطی (نماز ظهر) کوشا باشید!»، که نماز وسطی طبق تفسیر صحیح همان نماز ظهر است. و گاهی اشاره به وقت سه نماز از نمازهای پنجگانه کرده، مانند «و اقم الصلوة طرفی النهار و زلفاً من اللیل؛نماز را در دو طرف روز و اوائل شب برپا دار»، که (طرف النهار) اشاره به نماز صبح و مغرب و (زلفاً من اللیل) اشاره به نماز عشا است. به هر حال جای تردید نیست که جزئیات اوقات نمازهای پنجگانه در این آیات بیان نشده، بلکه مانند بسیاری دیگر از احکام اسلامی تنها به کلیات قناعت شده و شرح آن در سنت پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و امامان راستین آمده است. ۴ - شهود ملائکه شب و روزنکته دیگری که در اینجا باقی می‌ماند این است که آیه فوق می‌گوید: (ان قرآن الفجر کان مشهوداً، نماز صبح مورد مشاهده است). اکنون این سؤال پیش می‌آید که مشاهده چه کسانی؟ روایاتی که در تفسیر این آیه به ما رسیده می‌گوید: مشهود ملائکه شب و روز است، زیرا در آغاز صبح فرشتگان شب که مراقب بندگان خدایند جای خود را به فرشتگان روز می‌دهند، و چون نماز صبح در همان آغاز طلوع انجام می‌گیرد هر دو گروه آن را مشاهده کرده و بر آن گواهی می‌دهند. این روایات را دانشمندان شیعه و اهل تسنن هر دو نقل کرده‌اند. ۵ - پانویس
۶ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «وقت نماز صبح و ظهر»، تاریخ بازیابی۹۵/۱۰/۲۱. رده‌های این صفحه : مقالات اندیشه قم
|